Intensiteit
Zoals ik eerder al zei worden hoogbegaafde kinderen vaak gezien als ‘te’. Intensiteit is dan ook een belangrijk kenmerk van hoogbegaafdheid. Dabrowski beschrijft deze intensiteit aan de hand van overexcitabilities, in het Nederlands vaak ‘prikkelgevoeligheid‘ genoemd. Het gaat om een aantal vlakken waarop mensen extra gevoelig kunnen zijn, namelijk:
Zintuiglijk
- Zintuiglijke waarnemingen, muziek, kunst en schoonheid worden intens beleefd.
- Staat graag in het middelpunt van de belangstelling.
- Snel geirriteerd door harde geluiden, fel licht, kriebelende labeltjes, etc..
- Mogelijk concentratieproblemen en impulsiviteit.
Intellectueel
- Voorliefde voor denken, bevragen, analyseren en verbanden herkennen.
- Leerhonger en nieuwsgierigheid, sterke ‘wil tot weten’.
- Veel denken, begrijpen van achterliggende redenen.
- Interesse in theorie, abstractie en probleemoplossing.
- Soms ook eindeloos discussieren.
- Altijd op zoek naar nieuwe invalshoeken.
Emotioneel
- Extremen in emoties, waarnemen (en mogelijk overnemen) van emoties van anderen, ervaren van groot scala aan emoties.
- Overweldigd raken door emoties van zelf en anderen.
- Terugtrekken bij overprikkeling.
- Existentiele vragen, hang naar diepgaande relaties.
- Sterk rechtvaardigheidsgevoel.
- Aandacht voor morele conflicten.
Verbeeldend
- Kan goed visualiseren en conceptualiseren, ziet gedachten en verhalen als het ware voor zich.
- Vaak een voorliefde voor fantasie, kunst, drama, humor, poezie en beeldend taalgebruik.
- Bij stress vluchten in fantasie (ook lezen) of overmatig grappen maken.
Psychomotorisch
- Heeft veel energie en een voorliefde voor bewegen, sport en spel.
- Wordt mogelijk hyperactief bij spanning.
- Rusteloosheid, nervositeit en druk/snel praten, maar kan zich ook uiten in dadendrang en willen organiseren.
- Focus op ‘doen’.
- Rusteloosheid kan leiden tot onnauwkeurigheid, maar al die energie is ook de motor voor nieuwe uitdagingen en projecten.
Krachten, geen klachten
Het is belangrijk je te realiseren dat overexcitabilities in principe krachten van een kind (of volwassene) zijn en geen klachten, zoals vaak gedacht wordt. Vaak worden ze uitgelegd in negatieve zin als dingen waar je last van hebt – zoals licht, geluid, labeltjes, teveel fantaseren, niet stil kunnen zitten – maar dit is niet hoe Dabrowski dit bedoelde. Het zijn juist de dingen waar je blij van wordt en waar je energie uithaalt.
Onbegrip vanuit omgeving
Intensiteit kan dus een grote bron van vreugde zijn, maar ook juist zorgen voor wrijving met de omgeving als deze niet begrepen wordt. Helemaal doordat de uitingen onder stress vaak doorslaan, wat niet alleen lastig is voor de omgeving, maar zeker ook voor het kind zelf.
Vaak worden deze uitingen (ten onrechte) gezien als symptomen van bijvoorbeeld ASS of ADHD. Het gedrag ziet er van buitenaf inderdaad hetzelfde uit, maar heeft dus een andere oorzaak. En vraagt dus ook een andere aanpak. Hiernaar kijken met de focus op de achterliggende kracht en op groei geeft ruimte!
Groeipotentieel
De overexcitabilities maken deel uit van een grotere theorie waarin Dabrowski beschrijft hoe het schuren met de omgeving ervoor zorgt dat je kunt groeien. Dit biedt de mogelijkheid tot diepgaande persoonlijke ontwikkeling. Dus wat zie jij als je naar een kind kijkt? Zie jij jij lastig gedrag of zie je potentieel? En daarmee heb je ook meteen een handig ezelsbruggetje om ze alle 5 te onthouden: ZIE Veel Potentieel.
