Kun je emoties controleren?
Vandaag sprak ik een moeder die net begonnen is met Positive Discipline. Dat levert veel nieuwe inzichten op, maar ze vindt het ook moeilijk om ingesleten patronen los te laten en haar eigen gedrag te veranderen. Ze zat ermee dat ze boos was geworden op haar zoon en haar emoties ‘niet onder controle had’. Er was het volgende gebeurd: zij stond bij het schoolplein op haar zoon te wachten. Toen hij naar buiten kwam riep ze iets van ‘even opschieten!’, waarop zoon geïrriteerd reageerde en vervolgens langs de andere kant van het plein (ongezien) met een vriendje wegfietste, terwijl zij nog steeds stond te wachten. Uiteindelijk is ze maar naar huis gefietst en toen zoonlief na 20 minuten eindelijk opdook had ze hem boos toegesproken. En nu wilde ze graag weten wat ik daarvan vond.
Nou, heel eerlijk? Ik zou ook boos geworden zijn. Sterker nog, ik ben ook diverse keren boos geworden, want precies ditzelfde gebeurde bij mij ook geregeld… Heel irritant!
Emoties zijn niet goed of fout, die ‘zijn’ gewoon
Ik vroeg haar: maar waar staat dan eigenlijk dat je nooit meer boos mag worden en je emoties altijd onder controle moet hebben? Ja, nergens eigenlijk. Klopt! Volgens mij is het namelijk een illusie om te denken dat dat überhaupt mogelijk is. Zo werkt je lichaam namelijk niet. Emoties zijn net als honger, dorst of slaap: ze zijn niet goed of fout, ze zijn er gewoon. Ze ontstaan en ze gaan ook weer weg. Niemand blijft immers permanent boos, verdrietig of blij. Dat je reageert vanuit emotie is dan ook haast niet te voorkomen. Dat geeft ook niet, maar erin doorschieten helpt niet. Dan raakt je brein in de stress (zie ook Omgaan met emoties: het brein in de handpalm) en kun je niet meer helder denken.
Wat hebben emoties je te vertellen?
Wat je daarom kunt leren is zorgen dat je niet langer dan ‘nodig’ in een emotie blijft hangen. In plaats van in je hoofd de boze gedachtes te blijven herhalen en je steeds verder op te winden, kun je leren om even afstand te nemen en je af te vragen waarom dit je zo raakt. De emotie hoeft dus niet weg, maar heeft je iets te vertellen. Boosheid is bijvoorbeeld een duidelijk signaal dat er iets geraakt wordt wat heel belangrijk voor je is.
In dit geval voel je je als ouder ‘for granted’ genomen: jij staat daar maar te wachten terwijl jij ook wel wat beters te doen hebt! En dan moet je ook nog gaan zoeken! Respectloos! Maar daarachter zit eigenlijk dat jij je op dat moment niet gezien voelt, dat je er niet toe lijkt te doen. Want daar heeft respect mee te maken. En laten dat nou net de twee grootste behoeftes zijn van mensen! Verder vind jij het belangrijk om rekening met elkaar te houden. En zit er ook een stuk ongerustheid achter: je kunt je kind opeens nergens meer vinden.
Als je zoon dan doodleuk met z’n vriendje aan komt fietsen ontplof je. Nogal logisch. Het is alleen maar matig effectief. Als signaal naar je kind heeft het ergens ook nog wel een begrijpelijke functie: dit wil ik zo niet! De vraag is alleen of die boodschap echt binnenkomt. En of het volgende keer dan opeens anders gaat.
Fouten zijn kansen om te leren
Je rot voelen over je boze reactie is dus heel begrijpelijk, maar je schiet er niet zoveel mee op. Veel belangrijker, en effectiever, is wat je daarna doet. Laat je het zo? Of zie je het als kans om te leren? Hier ligt namelijk een prachtige kans om te laten zien hoe je het weer goedmaakt en hoe je dingen samen op kunt lossen!
Ga als je weer gekalmeerd bent naar je kind toe, bied je excuses aan voor je uitbarsting en bespreek wat er gebeurde. Laat het oordeel weg (dingen als ‘gaat altijd zo’, ‘je luistert ook nooit’, ‘denk je dat ik niks beters te doen heb’ zijn niet erg helpend) en focus op samenwerken. Dat kan er ongeveer zo uit zien:
Moeder: “Dat ging even niet zo goed tussen ons, he?”
Zoon: “Nee!!!”
M: “Ik stond te wachten en jij was al naar huis gefietst. En toen je thuiskwam deed ik boos tegen je. “
Z: “Ja!! Jij bent altijd boos op me!!”
M: “Het spijt me dat ik zo boos tegen je deed. Eigenlijk was ik gewoon ongerust omdat ik niet wist waar je was. En dat komt er dan uit als boos.”
Z: Boze blik. Stilte.
M: “Schrok je toen ik zo boos deed?”
Z: “Ja, eigenlijk wel…
M: “Dat spijt me.”
Z: “En het is niet eerlijk, want van jou moest ik toch opschieten?”
M: “Ja, dat is waar, dat had ik gezegd. Ik bedoelde eigenlijk dat je je fiets moest pakken en bij mij moest komen. “
Z: “Maar dat zei je niet!”
M: “Dat is waar. Hoe kunnen we dat volgende keer anders doen?”
Z: “Weet ik niet”
M: “Weet je, je mag van mij best zelf naar huis fietsen, maar dan wil ik dat graag weten. Dan sta ik niet voor niks te wachten. Dat vind ik eigenlijk een beetje zonde van mijn tijd, snap je? Kunnen we daar iets op verzinnen?”
Z: “Misschien kan ik het volgende keer eerst tegen je zeggen?”
M: “Goed idee, laten we dat proberen. Dus hoe doen we dat volgende keer als jij de school uit komt en ik sta te wachten? Kom je dan eerst naar me toe of wil je eerst je fiets pakken?”
Z: “Ik kom eerst bij jou, dan kan ik daarna meteen doorrijden als ik mijn fiets heb gepakt.”
M: “Ok”
Ja maar?
Ja ja, ik hoor het je denken: moet hij dan niet sorry zeggen? Hij zat toch fout? Misschien teleurstellend: eis of verwacht niet dat je kind zijn excuses aanbiedt, dat is waarschijnlijk echt nog een brug te ver. Maar geloof me: zeker gevoelige kinderen weten het echt wel als ze fout zaten, dat hoef je ze niet nogmaals in te peperen. Houd voor ogen wat je wil bereiken: wil ik nu dat hij persé sorry zegt, ook al meent hij er niks van, of wil ik dat hij er iets van leert zodat het volgende keer anders gaat? Van jouw voorbeeld leert hij echt meer dan van gedwongen sorry zeggen.
En vergeet niet: jullie zijn dit allebei nog aan het leren, dus het loopt niet altijd zo vlekkeloos als hierboven. Dat doet het bij mij ook niet. Geeft niks. Het belangrijkste is dat jullie samen praten en oplossingen verzinnen, in plaats van elkaar de schuld geven van jullie rotgevoel. Wees mild voor jezelf, en elkaar. Nieuwe patronen leren kost tijd en moeite, maar oefening baart kunst. 😊
